Kluizenaar

Teruggekeerd in het heuvelland begon Gerlach aan zijn leven als kluizenaar. In Houthem behoorde een terrein aan zijn familie waarop een oude eik stond. Daarin liet hij een ruime holte maken en een hoop stenen aanbrengen, waarover hij een matje legde. Dat werd zijn bed. Mensen kwamen naar hem toe om naar hem te luisteren en brachten hem brood. Hij liet voor zijn gasten eten maken. Zelf leefde hij echter sober. Hij at brood vermengd met as en dronk water uit een nabijgelegen bron, die nog steeds bestaat als het putje van St. Gerlach.

Beeld van St. Gerlach als kluizenaar in de holle eik, met naast zich twee vereerders en vee, Loon op Zand

De bisschop van Luik, het bisdom waar Houthem indertijd onder viel, onderwierp Gerlach rechtstreeks aan zijn gezag en onttrok hem aan de gehoorzaamheid aan de monniken Meerssen. Toen de monniken van Meerssen zich daartegen verzetten en hun beklag deden over de achteruitstelling van hun parochie, verzekerde de bisschop hen dat hij het recht bezat om de vrome kluizenaars die in zijn bisdom Christus dienden, te onttrekken aan de rechtsmacht van minder vrome geestelijken in de parochie waarin zij verbleven. Voor deze kluizenaars kon de bisschop andere biechtvaders aanstellen.

Al sinds de Oudheid zijn er kluizenaars. Zij leefden in grotten of in eenvoudige bouwsels die voorzagen in een slaapplek en een plek om te bidden. Mensen uit de omgeving kwamen naar hen toe om advies te vragen, om samen te eten of om samen te bidden. Ze gingen vaak met dieren om en moesten zich tegen duivels weren die hen met verleidingen op de proef stelden. Een voorbeelden is de H. Cuthbert (7e eeuw). Op de Farnes-eilanden vaardigde Cuthbert regels uit om daar broedende eidereenden en andere zeevogels te beschermen. Hij werd daarmee een van de eerste natuurbeschermers. Op de Schaelsberg bij Oud-Valkenburg werd in 1688 gebouwd in opdracht van graaf Gerard Hoen van Cartiels, de bewoner van kasteel Schaloen. Deze kluis is tot 1930 bewoond door kluizenaars. Drinkwater werd door de kluizenaars aan de voet van de Schaelsberg gehaald uit de Sint-Jansbron. Naast de kluis bevindt zich een kruisweg met 14 staties. De kluis is nog steeds een plaats van bezinning en gebed en een pelgrimsoord. Ook in onze tijd zijn er kluizenaars, zoals Theo van Osch, die in een kluis in Zuid-Frankrijk leeft en werkt en broeder Hugo in zijn kluis in Warfhuizen (provincie Groningen). Ze leven volgens een regel en worden, net als hun voorgangers, regelmatig door bezoekers geraadpleegd. Zie over broeder Hugo: https://visie.eo.nl en over Theo van Osch: https://www.npostart.nl

Kluis op de Schaelsberg bij Oud-Valkenburg

presentatie over kluizenaren in het heuvelland